W obecnych czasach wszystkich nas dotyczy problem zmniejszenia mobilności oraz zamknięcie obiektów związanych z aktywnością fizyczną. Automatycznie zwiększa się populacyjnie ryzyko zakrzepicy żylnej, nawet u osób bez cech niewydolności żylnej. Praca zdalna, czy samoizolacja powodują efekty identyczne z długą podróżą pociągiem lub samolotem. Z każdego lotu na tak długiej trasie jak np. Warszawa – Nowy Jork wysiadało w miejscu destynacji kilka osób z zakrzepicą żylną.
Obecnie ilość zakażonych wirusem SARS-CoV-2 jest znaczna. Osoby starsze i obciążone innymi schorzeniami przechodzą infekcję znacznie gorzej i często muszą cały czas leżeć w łóżku, tak samo jak pacjenci unieruchomieni po urazie z gipsem na obu nogach. Bezruch jest pierwszym czynnikiem ryzyka zakrzepicy. Niestety sam wirus jest drugim. Wpływ zakażenia na układ żylny oraz zwiększenie ryzyka zakrzepicy jest już znane, ale nie ma obecnie jednoznacznych rekomendacji odnośnie postępowania flebologicznego z pacjentami w trakcie aktywnego zakażenia oraz z „ozdrowieńcami”.
Jakie są typowe objawy zakrzepicy żył głębokich kończyn?
Typowe objawy zakrzepicy żył głębokich kończyn dolnych to:
- Obrzęk i wzrost ocieplenia kończyny,
- Zaczerwieniona i napięta skóra, ewentualnie sino-czerwone zabarwienie skóry,
- Samoistny ból w stopie, łydce, dole podkolanowym, który ustępuje po uniesieniu kończyny.
Jakie mamy dwa rodzaje zakrzepicy i objawy zakrzepicy tętniczej kończyn dolnych?
Niestety sytuacja epidemiczna sprzyja również występowaniu drugiego rodzaju zakrzepicy tętniczej kończyn dolnych w stopniu ostrym i podostrym. Charakteryzują się one:
- Zakrzepica ostra – nagłym ochłodzeniem, zblednięciem i silnym stałym bólem kończyny – wymaga to natychmiastowej interwencji zabiegowej.
- Zakrzepica podostra – ochłodzeniem, zasinieniem, ponawiającym się bólem wysiłkowym kończyny po określonym dystansie – wymaga zatrzymania się do czasu ustąpienia objawów.
Jakie czynniki wpływają na powstanie zakrzepicy?
Głównymi czynnikami wpływającymi na powstanie zakrzepicy są:
- zwolnienie przepływu krwi (np. wskutek unieruchomienia lub ucisku żył),
- przewaga czynników aktywujących nad hamującymi układ krzepnięcia,
- uszkodzenie ściany naczyniowej (np. w wyniku urazu).
Oprócz czynników głównych możemy wymienić szereg innych czynników, które mogą również wpływać na powstanie zakrzepicy. Są to:
- wiek powyżej 40 lat (ryzyko zwiększa się z wiekiem),
- otyłość (wskaźnik BMI >30 kg/m2),
- przebyta zakrzepica,
- urazy (zwłaszcza wielonarządowe lub złamania miednicy, kości udowej i innych kości długich kończyn dolnych),
- długotrwałe unieruchomienie kończyny dolnej (z powodu np. niedowładu, opatrunku gipsowego unieruchamiającego 2 sąsiednie stawy, znieczulenia ogólnego),
- udar mózgu, gdy wiąże się z niedowładem kończyny dolnej,
- nowotwory złośliwe zwłaszcza rak trzustki, nowotwory mózgu, rak płuca, rak jajnika i rak nerki,
- zakrzepica u członków rodziny,
- nadkrzepliwość (zwiększona zdolność krzepnięcia) wrodzona lub nabyta,
- sepsa,
- ostra obłożna choroba leczona zachowawczo (np. ciężkie zapalenie płuc),
- niewydolność serca,
- niewydolność oddechowa,
- choroby autoimmunologiczne (np. choroby zapalne jelit: Leśniowskiego i Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, toczeń rumieniowaty układowy, reumatoidalne zapalenie stawów i inne),
- zespół nerczycowy,
- niektóre choroby hematologiczne,
- ucisk na naczynia żylne (np. guz, krwiak),
- ciąża i połóg,
- długotrwały (min. 6 h) lot samolotem w klasie ekonomicznej, zwłaszcza połączony ze snem w pozycji siedzącej,
- żylaki kończyn dolnych u młodszych osób (<60. rż., zwłaszcza <45. rż.),
- ostre zakażenia, wysoka gorączka, odwodnienie.
Jak ustalić stopień zagrożenia żylną chorobą zakrzepowo-zatorową?
Aby ustalić stopień zagrożenia żylną chorobą zakrzepowo-zatorową warto znaleźć i wypełnić w Internecie np. kalkulator do obliczania zmodyfikowanej skali Capriniego i zastanowić się nad wnioskami.
Jak można poradzić sobie z zakrzepicą?
Aby poradzić sobie bezpiecznie z zakrzepicą możemy zastosować:
- aktywność fizyczną, a w przypadku braku możliwości ruchu zalecane są ćwiczenia polegające na cyklicznym napinaniu mięśni łydki i uda oraz maksymalne zginanie i prostowanie stóp,
- kompresjoterapię w 1. klasie ucisku (wyroby CCL-1), u każdego pacjenta wyroby w tej klasie ucisku są bezpieczne, a u pacjentów leżących nie są potrzebne wyroby w wyższym stopniu ucisku,
- odpowiednie nawodnienie,
- elewację kończyn podczas odpoczynku (czyli unoszenie nóg) o 10-20 stopni,
- przerywany ucisk pneumatyczny (PUP), aczkolwiek zakup takiego urządzenia może być kosztowny.
Dodatkowo bardzo ważne jest aby:
- nie należy przerywać leczenia przeciwpłytkowego i przeciwzakrzepowego – leki stosowane z przyczyn kardiologicznych (w migotaniu przedsionków) chronią również układ żylny przed zakrzepicą,
- przy istotnym ryzyku zakrzepicy należy ustalić z lekarzem rodzinnym lub flebologiem potrzebę włączenia heparyny drobnocząsteczkowej w zastrzykach podskórnych w dawce profilaktycznej.
Jakie są zalecenia dla „ozdrowieńców”?
U ozdrowieńców (oraz u wszystkich pacjentów z żylakami) z dolegliwościami z zakresu kończyn dolnych zalecamy:
- Przeprowadzenie konsultacji flebologicznej wraz z wykonaniem badania USG Doppler. Podczas USG powinna być wykonana ocena wydolności zastawek oraz przeprowadzona próba uciskowa.
- Po badaniu dobranie wyrobów uciskowych w odpowiedniej klasie kompresji.
- Do czasu konsultacji przypominamy, że kompresjoterapia profilaktyczna w 1. klasie ucisku (wyroby CCL-1) u każdego pacjenta jest bezpieczna i może być zakupiona i stosowana samodzielnie przez pacjenta jako wyroby przeciwzakrzepowe, przeciwobrzękowe i przeciwżylakowe.
specjalista chorób wewnętrznych oraz specjalista angiolog
